ในหัวข้อนี้เราจะแบ่งออกเป็น 2 ธรรมเนียมและประเพณีปฏิบัติ โดยจะอธิบายแยกเป็นประเพณีไทย และประเพณีจีน อย่างไรก็ตามประเพณีปูเตียงของไทยและจีนมีจุดประสงค์และความหมายคล้ายกัน นั่นคือการอวยพรให้คู่บ่าวสาวใช้ชีวิตคู่อย่างมีความสุข โดยมีต้นแบบเป็นผู้อาวุโสที่มีครอบครัวที่อบอุ่น และใช้ชีวิตเคียงคู่กันมาตั้งแต่หนุ่มสาวจนแก่เฒ่า เพื่อให้คู่บ่าวสาวเห็นเป็นแบบอย่างและนำไปใช้ในการดำเนินชีวิตคู่ของตน
พิธีปูเตียงตามประเพณีไทย
พิธีปูเตียงตามประเพณีไทยเป็นพิธีการส่งตัวเข้าหอที่มีการสืบทอดต่อกันมาอย่างยาวนาน โดยจะเป็นการเชิญผู้ใหญ่ที่เป็นคู่สามีภรรยาและมีคุณสมบัติเพียบพร้อมสำหรับการทำพิธีปูเตียง นั่นคือเป็นผู้ใหญ่ที่ครองคู่กันมาเป็นระยะเวลานาน มีทรัพย์สินเงินทอง มีคนนับหน้าถือตา รวมทั้งยังมีครอบครัวที่อบอุ่น ไม่มีการทะเลาะเบาะแว้งหรือแตกหักกันจากภายใน มาเป็นผู้ปูที่นอนและเรียงหมอนในพิธีส่งตัวเข้าหอเพื่อความเป็นสิริมงคลของคู่บ่าวสาว
โดยในพิธีจะมีการเตรียมข้าวของที่เป็นมงคลซึ่งจะมีความแตกต่างกันกับประเพณีแบบจีน โดยประเพณีปูเตียงแบบไทยจะใช้อุปกรณ์ที่มีความหมายเป็นมงคลดังต่อไปนี้
- ชุดเครื่องนอน 1 ชุด ประกอบไปด้วย ที่นอน ผ้าปูที่นอน ปลอกหมอน
- ฟักเขียวจำนวน 1 ลูก
- ถั่ว จำนวน 1 ถุง
- งา จำนวน 1 ถุง
- ข้าวตอกดอกไม้ใส่ไว้ในขัน
- ขันน้ำมนต์
- หินบดยา
- ไม้เท้า
- รูปปั้นแมว
- รูปปั้นไก่
โดยเมื่อถึงฤกษ์ที่เตรียมไว้ จะมีการเรียกชื่อที่มีความเป็นมงคล ซึ่งอาจจะไม่จำเป็นจะต้องมีบุคคลที่มีชื่อนั้นอยู่ในงานด้วยจริงๆ แต่จะเป็นการเรียกกล่าวขานเพื่อความเป็นสิริมงคลแก่คู่บ่าวสาว โดยผู้ที่ตอบรับการขานชื่อนี้จะเป็นทางญาติหรือครอบครัวของคู่บ่าวสาว โดยขั้นตอนนี้จะเป็นพิธีตามประเพณีโบราณ ซึ่งในปัจจุบันจะเห็นได้น้อยลงมากๆ
ลำดับถัดไปของพิธีของพิธีปูเตียงตามประเพณีไทย จะเชิญคู่สามีภรรยาผู้ทำพิธีมาทำการปูที่นอนให้กับคู่บ่าวสาวพร้อมกับพรมน้ำมนต์ โดยส่วนมากที่นอนจะถูกจัดเอาไว้แล้ว ซึ่งเป็นบริการจากทางสถานที่หรือทางโรงแรมเป็นผู้ดูแลในส่วนนี้ ผู้ใหญ่ที่ทำพิธีจะเข้ามาช่วยจัดทุกสิ่งทุกอย่างให้เข้าที่เข้าทาง เป็นเหมือนการเตรียมความเหมาะสมตามพิธีการเท่านั้น รวมถึงนำอุปกรณ์ที่ใช้ในพิธีมาวางไว้บนที่นอน โดยในลำดับนี้จะเป็นการกล่าวอวยพรของผู้ใหญ่รวมถึงให้คำแนะนำในการใช้ชีวิตคู่แจกคู่บ่าวสาวด้วย หลังจากนั้นผู้ทำพิธีจะขึ้นไปนอนบนเตียงของคู่บ่าวสาวเพื่อเป็นตัวอย่างให้กับคู่บ่าวสาว
หลังจากนั้นผู้ใหญ่ก็จะประคองคู่บ่าวสาวให้ขึ้นเตียง โดยตามประเพณีไทยเจ้าสาวจะต้องกราบขอบคุณเจ้าบ่าวก่อนที่จะล้มตัวลงนอนบนเตียง ต่อมาก็จะเป็นให้โอวาทจากผู้ใหญ่ที่มาทำพิธีปูเตียง รวมถึงคุณพ่อคุณแม่ของคู่บ่าวสาวก็สามารถให้โอวาทไปพร้อมๆกันในช่วงเวลานี้ ซึ่งความหมายทั้งหมดของพิธีนี้จะหมายถึงการให้คู่บ่าวสาวอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข เปรียบเสมือนการส่งคู่บ่าวสาวเข้าเรือนหอเรียบร้อยแล้ว
ขั้นตอนและประเพณีต่างๆอาจจะมีความแตกต่างกันไปบ้างตามแต่ละพื้นที่และประเพณีที่ปฏิบัติต่อกันมา โดยในบางขั้นตอนก็จะถูกปรับเปลี่ยนให้เหมาะกับยุคสมัยเพราะในปัจจุบันสถานที่จัดงานจะถูกจัดในสถานที่ที่ทำขึ้นมาเพื่อจัดงานแต่งโดยเฉพาะ หรือเป็นโรงแรมที่มีไว้เพื่อจัดเลี้ยง ซึ่งอาจจะมีขั้นตอนที่นอกเหนือจากที่เรากล่าวมาด้านบน คู่บ่าวสาวควรจะปรึกษากับผู้ใหญ่ให้เข้าใจภาพรวมของพิธีการทั้งหมดก่อนจะถึงวันงาน
พิธีปูเตียงตามประเพณีจีน
พิธีปูเตียง พิธีปูเตียงในเรือนหอตามธรรมเนียมจีน ถือเป็นกิจกรรมมงคลของบ้านฝ่ายชายที่จะทำตามฤกษ์ที่ซินแสกำหนดวันและเวลาตามดิถีดวงของเจ้าบ่าวเจ้าสาว เจ้าภาพมักเชิญคู่สามีภรรยาที่ตนนับถือและยกย่องเป็นคู่ที่มีคุณสมบัติพร้อมสรรพ มาเป็นผู้ทำพิธีให้ โดยคล้ายกันกับพิธีปูเตียงตามประเพณีไทย
โดยถึงแม้ว่าชื่อจะเหมือนกันนั่นคือ พิธีปูเตียง แต่อุปกรณ์และพิธีการก็มีความแตกต่างกัน ของที่ใช้ในพิธีปูเตียงตามธรรมเนียมจีนจะใช้ ส้มสี่ผล ถุงบรรจุเมล็ดพืชพันธุ์มงคล ลำไยแห้ง แป้งข้าวหมาก และกระดาษอักษรมงคล 2 แบบ แบบแรกคือสำหรับติดหน้าบ้านและหน้าห้องหอ แบบที่สองจะติดบริเวณหัวเตียง ชิ้นที่ติดหน้าบ้านและหน้าห้องหอจะอ่านว่า ขี่เล้งเค่าชื่อ มีความหมายว่า กิเลนมาแล้ว ชาวจีนมีประเพณีและความเชื่อว่ากิเลนเป็นสัตว์มงคล เมื่อปรากฏตัวให้แสดงเห็นที่ไหน แปลว่ากำลังจะมีสิ่งดีงามเกิดขึ้น ส่วนที่ติดอยู่บนหัวเตียงอ่านว่า อั่งฉึ้กไต่กิ่ก มีความหมายว่าการปูเตียงเป็นเรื่องมงคลยิ่ง
โดยพิธีปูเตียงแบบจีนจะไม่ได้มีการให้ผู้ใหญ่ขึ้นไปบนเตียงแล้วทำท่านอนซึ่งเป็นท่ามงคลตามแบบฉบับของคนไทย ผู้ปูเตียงจะจัดเตียงให้เรียบร้อยพร้อมใช้งาน พร้อมกับกล่าวคำอวยพร ต้าชีกู่ ในขณะที่จัดเตียงให้แก่ให้คู่สามีภรรยา พร้อมทั้งอวยพรขอให้ใช้ชีวิตคู่กันอย่างมีความสุข พบแต่ความเจริญก้าวหน้าในชีวิต
อีกหนึ่งความเชื่อหนึ่งสำหรับชาวจีนคือห้องหอตามธรรมเนียมจีนจะไม่อนุญาตให้ในห้องมีกระจกเงา ในขณะที่รับตัวเจ้าสาวเข้ามาในห้องหอ โดยมีความเชื่อว่าจะต้องมีหญิงสาวเพียงคนเดียวอยู่ในห้อง ถ้ามีกระจกเงาติดตั้งอยู่ให้หากระดาษแดงมาแปะปิดไว้กันการสะท้อนเงา
คุณสมบัติของผู้ที่เหมาะสมเป็นผู้ทำพิธี
- ใช้ชีวิตคู่อยู่ด้วยกันตั้งแต่หนุ่มสาวจนกระทั่งแก่เฒ่า
- มีครอบครัวที่อบอุ่นและมีความสุข ต้องไม่ใช่ครอบครัวที่มีความร้าวฉานหรือการทะเลาะเบาะแว้ง
- สามารถตั้งตัวเป็นหลักฐานมีทรัพย์สินเงินทองและลูกหลานสืบสกุล
- เป็นผู้ใหญ่ที่มีคนนับหน้าถือตาและเป็นที่ยอมรับในสังคม
- เป็นผู้ใหญ่ที่อยู่ในศีลธรรมอันดี สมควรแก่การเป็นเยี่ยงอย่างแก่บุคคลทั่วไปโดยเฉพาะคู่บ่าวสาว